Anne Brattinga van Zangschool Singing Circle interviewde mij voor de Vocazine van december 2014. Hieronder vind je haar artikel. Anne zelf kun je vinden op Linked-in: Anne Brattinga
Och, wat hou ik ervan. Mensen met passie voor hun vak. Het gesprek met Sadhu Bolland bruiste van de passie voor haar werk als Lichtenberger zangdocent.
Sinds een paar jaar heb ik af en toe een les van Sadhu, en telkens kom ik betoverd terug. Dat deed me besluiten haar eens te interviewen. En, omdat het mooi aansluit op de inhoud van het najaarssymposium, was dit het perfecte moment.
We hebben ook een video-podcast op youtube gemaakt. Die vind je hier: Interview met Sadhu Bolland over Lichtenberger Zangles
Als voorbereiding op dit gesprek deed ik wat online onderzoek. En tot mijn verbazing is er weinig te vinden over Lichtenberger zangles. Niks op YouTube, behalve een enkele korte video waarin een docent iets aankondigt. Ook geen podcasts op Spotify, helaas. Terwijl het werk zo interessant is.
Hoe komt dat, Sadhu?
Sadhu vertelt me dat het aantal afgestudeerden aan het Duitse instituut, opgericht door Gisela Rohmert, nog steeds vrij klein is. Een aantal honderd afgestudeerde Duitsers, wat tientallen Nederlanders en Belgen, en een aantal Italianen. Verder is de informatieverspreiding wat ouderwets. Jammer voor de geïnteresseerde zanger, maar hopelijk verandert dat nog.
Wat wel online te vinden is, is de Nederlandse vereniging van Lichtenberger Zangdocenten, met artikelen en links naar docenten in jouw stad/regio.
De Lichtenberger methode gebruikt allerlei experimenten die iets doen met hoe de zintuigen waarnemen. Daardoor ga je je klank anders horen en ervaren. Dit geeft verwondering waardoor bepaalde gewoontes in het zingen moeiteloos veranderen. Als vanzelf wordt de stem rijker. De methode werkt niet met uitleg, maar met het waarnemen van je eigen ervaringen. De docent begeleidt het leerproces van de leerling door hem of haar experimenten aan te laten gaan waardoor de waarneming wordt veranderd. Denk hierbij aan het bedekken van de gehoorgangen tijdens het zingen zodat de stem van binnen nog hoorbaar is, maar niet van buiten.
In mijn eigen lessen bij Sadhu hoorde ik op een gegeven moment meer en meer boventonen door deze experimenten. Lichtenberger zang is gericht op het verrijken van de klank van de zanger. In een Lichtenberger zangles ben je op zoek naar resonantie, naar briljantie, en dat wordt bereikt door hogere frequenties in de zang te integreren.
Het bijzondere in Lichtenberger zang is de weg die men neemt naar het doel. Of, beter gezegd, je probeert niet doelgericht te zijn, want zoals Sadhu zegt: Op het moment dat je te veel inzoomt, raak je het kwijt.
Is dat dan heel zweverig? Nee, eigenlijk is het tegendeel waar. Het is een soort langdurig experiment waarbij je steeds meer leert over je eigen stemgeluid. De leerling zelf is de onderzoeker, de docent begeleidt het onderzoek en heeft meer vertrouwen in de mogelijkheden die ontdekt kunnen worden dan de student. Op het moment echter dat de docent teveel gaat sturen of zelfs uitleggen, zal de student niet meer zelf zijn eigen onderzoek uitvoeren, zullen de bevindingen niet als ontdekkingen voelen en zal het effect veel minder zijn dan wanneer de student zelf het roer in handen heeft en ontdekt hoe zijn geluid aan klank wint.
En, wat schetst mijn verbazing? Na nog meer zoeken, nu op de naam van Gisela Rohmert, vind ik wél een lezing van haar uit 2012 op youtube. En meteen is duidelijk dat het werk dat het Lichtenberger Instituut doet niet zweverig is. Met grote nauwkeurigheid beschrijft Frau Rohmert de evolutionaire ontwikkeling van strottenhoofd en handen. Dit werk is zwaar wetenschappelijk onderbouwd en erg serieus. Niks vaags of zweverigs aan. Wel is het heel duidelijk dat het een Duitse oorsprong heeft. Geen knipoog of zelfspot, die je in Nederland zou vinden, geen Amerikaanse zelfoverschatting, maar overtuigd en serieus onderzoek en onderwijs.
We hebben het over de Duitse manier van wetenschap voeren. Veel Duitse filosofen hebben zich bezig gehouden met fenomenologie en daarmee de wetenschap beïnvloed. Een bekende naam is die van Martin Heidegger. Fenomenologie is de studie van de wereld om je heen via de directe ervaring zelf, dat wil zeggen, zonder theoretische vooronderstellingen of interpretaties daarin te betrekken. Waarneming staat daarin centraal. Het is in het licht van de fenomenologie dat we de onderzoeken van Frau Rohmert en haar man in Lichtenberg moeten zien.
Omdat er niet veel Lichtenberger docenten in Nederland zijn, vroeg ik Sadhu hoe zij in aanraking is gekomen met dit werk.
In 1996, in India, ontmoette Sadhu een Duitse Lichtenberger docente die uit de eerste opleidingsgroep van het Lichtenberger Instituut kwam. Als Sadhu me vertelt over die eerste paar keer Lichtenberger zangles, herken ik haar ervaring. Het is betoverend om mee te maken. Normaal gesproken ervaar je steeds de wereld buiten jezelf. Je ziet de mensen en de ruimtes om je heen, je hoort en voelt de dingen om je heen, maar je ervaart jezelf eigenlijk niet. We zijn als mensen op de buitenwereld gericht, niet op de binnenwereld. En die binnenwereld ging ineens leven toen ik voor het eerst Lichtenberger zangles nam.
Na een aantal jaren in Nederland les te hebben gevolgd bij Anna Kramer is Sadhu de opleiding in Lichtenberg gaan doen.
Als ik haar vraag om de Lichtenberger Methode uit te leggen gebruikt Sadhu de term ‘vreemde geluidsexperimenten’. Ik moet meteen denken aan de workshop van Antje de Wit, ook afgestudeerd aan het Lichtenberger Instituut, die ons liet werken met de reflectie van materialen. Ook een experiment met geluid.
‘Het gaat over integratie van je stem met de zintuigen. Dit gebeurt via het storen van een aspect in je waarneming, en dan niet alleen in de geluidswaarneming. Door die verstoring van de waarneming worden de ideeën over dat wat je hoort, ziet of voelt ook verstoord; ze blijken ontoereikend om te verklaren wat er gebeurt. Het is belangrijk om niet direct nieuwe verklaringen te zoeken, alleen dan kan er ervaringsleren plaatsvinden. De zintuigen zoals wij die kennen, zijn niet zo gescheiden van elkaar, ze zijn veel meer met elkaar verbonden samen dan we denken. Dus: verander je iets in de waarneming, dan moeten je hersenen opnieuw interpreteren wat er waargenomen is, en leren we onze stem opnieuw waar te nemen, waardoor je andere aspecten hoort en verdiept.’
Niet zweverig, of spiritueel dus, dit werk. Wel betoverend. Heel wetenschappelijk onderbouwd, maar vanuit een Duitse, fenomenologische aanpak. En omdat het werken met de Lichtenberger methode zo ervaringsgericht is, is het eigenlijk niet mogelijk om er echt iets van te vinden zonder dat je het zelf hebt ervaren.
Dus.. wat let je? Hieronder twee links, één naar de website van Sadhu Bolland, en één naar de Nederlandse Lichtenberger Docenten, waar je ook andere docenten kan zoeken.
Mocht je naar aanleiding van dit artikel een les willen boeken bij Sadhu Bolland, check dan haar website. Ze geeft les in Amsterdam Centrum en in Amsterdam Zuidoost vlakbij de Gaasperplas.
Website Nederlandse Lichtenberger DocentenWebsite Lichtenberger Zangles van Sadhu
